Değerlendirme
Kağıt prototiplerden yayına hazır platformlara uzanan geniş bir ürün yelpazesi özelinde, ihtiyaçlara uygun araştırma teknikleriyle kullanıcı deneyiminin ölçüldüğü ve kullanılabilirlik sorunlarının tespit edilerek revizyona yönelik çözüm önerileriyle sunulduğu süreçtir.
Kağıt prototip, wireframe ya da çalışan bir prototipin kullanılabilirlik testi vasıtasıyla incelenmesi, kullanılabilirlik sorunlarının çözüm önerileriyle tespit edilip, raporlanmasıdır.
Hataların erken tespiti kullanıcı ihtiyacını ve beklentisini karşılamayı kolaylaştırırken, prototip üzerinde yapılan değişikliklerin yayınlanma sonrası yapılacak değişikliklere göre daha az maliyetle gerçekleştirilmesini sağlar.
Prototip testi ürün tasarımı ve geliştirme süreçlerinde yapılabilir.
Kağıt prototip, wireframe ya da çalışan bir prototipin bir uzman moderatörlüğünde 6-8 kullanıcı ile görev-gözlem yöntemiyle test edilmesidir.
Kullanıcının dijital davranışlarını anlamak için gerçek hayattaki kullanım datasının elde edilmesi üzerinden gerçekleştirilen online analizlerdir. Bu gibi kapalı kullanıcı bilgileri açık kullanıcı anketleri ile desteklenebilir.
Online analiz metodu çok sayıda kullanıcıya hızlı bir şekilde ve düşük maliyetle ulaşmak için en kolay yoldur. Online metrikler davranışsal kalıpları ortaya çıkarmak, kavramları doğrulamak, kullanıcı deneyimi seçeneklerini test etmek, tasarım problemi olan alanları ve mobil temas noktalarını tespit etmek için kullanılır.
Amaçları takip etmek için dijital ortam yayına alındıktan sonra yapılır.
Online analizler halihazırda çalışmakta olan bir sistemden kullanıcıların gerçek hayattaki kullanımlarına dair kantitatif ve kapalı verilerin toplanması ile elde edilebilir. Bu veriler, beta versiyonların alfa testlerine kadarki erken bir dönemde toplanabileceği gibi, dijital ortamın halka açık olan son halinden de toplanabilir. Kullanım metrikleri çoğunlukla sayısal veriler olduklarından bu tarz çalışmalar genellikle klasik istatistik bilimi araçları ve metotları üzerine inşa edilirler. Açık kullanıcı testleri sunulan hizmete bağlanabileceği gibi kullanıcıları ayrı ayrı bir anket doldurmaya davet ederek de gerçekleştirilebilir.
Web sitesi, uygulama gibi dijital ortamlar ya da prototiplerin kullanılabilirlik düzeylerinin gerçek kullanıcılar ile ölçülmesidir. Genellikle bir moderatör ile birebir görüşen kullanıcıdan, dijital ortam üzerinden kendisine verilen görevleri yerine getirmesi ve bu sırada o göreve dair düşüncelerini sesli olarak ifade etmesi (think out loud) istenir.
Tasarlanan ortam ile ilgili hızlı bir şekilde bulgulara ulaşılmasını ve içgörü elde edilmesini sağlar. Ortama yönelik keşiflerin hızlı yapılması ise, tasarım sürecine geri dönülerek hızlı iteratif değişikliklerin yapılmasını mümkün kılarak tasarım sürecini besler.
Yinelenen tasarım döngüsüne dahil edildiğinde ürününüz sürekli gelişir. Kullanılabilirlik testleri, ürünün çalışan bir prototipi tasarlandığı andan itibaren yapılabilir. Bununla birlikte tasarım sürecinden önce o süreç hakkında fikir sahibi olmak için de kullanılabilir.
Genellikle her bir kullanıcı segmentinden 6-8 katılımcı ile yapılır. Testler kullanıcı deneyimi alanında uzmanlaşmış bağımsız şirketler tarafından üründe ya da projede herhangi bir sapmaya neden olmayacak şekilde yürütülmelidir.
İki veya daha fazla sayıdaki farklı tasarımdan hangisinin daha etkili olduğunu görebilmek için uygulanan bir tekniktir. Genellikle, takip eden tasarımlar kullanıcıya bir web sitesi üzerinden sunulur.
Tek bir elemanın boyutunu, yerini, rengini değiştirmek veya tek bir cümlenin sözcük yapısını dahi değiştirmek etkileyici sonuçlar doğurabilir. Uygulanan bu teknik; bu değişikliklerin sonuçlarını gözlemleyebilmemizi sağlar.
Çok değişkenli testin başarılı olabilmesi için web sitesi trafiğine ihtiyaç duyulur. Bu yöntem; kullanıcı yolculuğunun optimizasyon sürecinde sayfa elemanlarıyla ilgili nasıl bir yol izleneceğine karar verirken kullanılır.
Testlerin yapılmasını kolaylaştıran çeşitli online platformlar kullanılarak yapılır.
Belli sezgisel (heuristics) kullanılabilirlik prensiplerine uygun olarak en az iki uzman tarafından mevcut ürünün değerlendirildiği, diğer metotlara göre daha hızlı olan ve düşük maliyetli bir metottur.
Problemler ve başarılı içerikler, sezgisel setlerine bağlı bir değerlendirme sonucu ile tespit edilir ve olası çözümlerle raporlanır.
Deneyimi optimize etmek için ürünün ilk versiyonu ya da güncellenmiş versiyonun yayına alınmasından önce yapılmalıdır. Geliştirme aşamasının başlarında, derinlemesine ve kapsamlı bir kullanılabilirlik testinden önce yapılması daha etkili olur.
Problemler ve başarılı içerikler sezgisel setlerine bağlı bir değerlendirme sonucu tespit edilir ve olası çözümlerle raporlanır.
Dijital ortamın deneyimlendiği sırada, bir görüntü kayıt cihazı aracılığıyla kullanıcının yüz ifadelerinin kaydedilmesi sonucu dijital ortamın kullanılabilirliğine dair destekleyici verilerin elde edilmesidir.
Kullanıcının deneyimlerini yazılı ya da sözlü olarak ifade etmesine gerek kalmadan, dijital ortam ile ilgili olumlu ve olumsuz duygularının anlaşılmasını sağlar.
Kullanılabilirlik testlerinde tamamlayıcı yöntem olarak kullanılabilir.
Yüzdeki kas hareketlerinin manuel olarak kodlanarak daha sonra ilgili duygularla eşleştirilmesiyle elde edilen veriler yorumlanarak yapılır. Mutlu, kızgın, üzgün gibi yüz ifadelerinin oluşmasından farklı yüz kasları sorumludur ve bu duyguların ifadesi ilgili kasların kasılıp gevşemesi temeline dayanır.
Beynin oluşturduğu elektriksel akımın yani beyin dalgalarının dijital ortamlar aracılığıyla kaydedilmesi ve izlenmesi tekniğidir.
Kullanıcının bir ürün ya da dijital ortam karşısındaki duygu durumunu, o ortamı ne kadar etkileyici bulduğunu katılımcının direkt olarak biyometrik verileri aracılığıyla anlamaya yarar. Ayrıca belirli bir bilişsel fonksiyonun beynin belirli bir bölgesinde “ne zaman” gerçekleştiğini tespit etmek için iyi bir yöntemdir.
Kullanılabilirlik testlerine eşlik edecek şekilde araştırmaya dahil edilebileceği gibi kullanıcıdan direkt veri alınmak istendiğinde de kullanılabilir.
Kullanıcının dijital ortamı deneyimlediği sırada, baş bölgesine yerleştirilen EEG cihazı aracılığıyla beynin sol ve sağ yarım küreleri arasında oluşan elektriksel asimetri (duygudurumdaki değişiklikler) ölçülür.
Ter bezlerindeki sıvının hareketine göre bilişsel ya da duygusal anlık uyarılma (arousal) seviyelerindeki değişimlerin ölçülmesidir.
Dijital ortamın kullanıcı üzerinde oluşturduğu heyecan, stres gibi faktörlerin tespitinin ve ölçümünün kullanıcının yazılı veya sözlü ifadesine gerek duyulmadan belirlenir.
Kullanılabilirlik testlerine eşlik eden süreçte, diğer nörometrik yöntemler ile kombine bir şekilde tamamlayıcı bir yöntem olarak kullanılabilir.
Kullanıcının dijital ortamı deneyimlediği sırada, parmak ucuna yerleştirilen bir GSR cihazı ve bileğine takılan bir bant vasıtasıyla stres seviyesi, heyecanlanma seviyesi gibi metrikler özelindeki değişim incelenir.
Kullanıcıların arayüzde nereye ve nasıl baktığını ölçen yöntemdir. Sonuçlar, kullanıcının arayüzde baktığı ögeleri göz önüne alarak sayfa düzenini optimize etmek için bir yol belirler.
Bu aracın güçlü yanı sistemli veri toplamak suretiyle kullanıcının çalışma sırasında nereye baktığını ya da ne düşündüğünü söylemek zorunda olmamasıdır.
Testler, gelişme aşamasının sonunda ya da rakiplerle karşılaştırma yapmaya olanak sağlamak adına tasarımdan önce yapılmalıdır.
Göz izleme metodu kullanıcıların nereye ve ne kadar süre baktığını ölçerek kişinin anlık dikkatinin nereye odaklandığını söyler. Ancak göz izleme cihazları kullanıcının belirli bir bölgeye neden daha uzun süre baktığını ya da diğer bir bölgeye neden daha kısa süre baktığı konusunda bir bilgi sunmaz. Bu sebeple, kullanılabilirlik testlerinde tamamlayıcı veri toplama yöntemlerinden birisi olarak sunulması önerilmektedir.
Prototip kullanıcıların kurgusal ancak gerçeğe uygun tasvirleridir. Persona yaratımı aşamasında, kullanıcıların deneyimleri, beklentileri ve amaçları; kullanıcı araştırmalarından elde edilen verilere dayanarak detaylandırılır.
Tüm gerçek kullanıcılara ulaşılamadığı için personalar gerçek kullanıcı gibi değerlendirilir. Böylelikle tasarım ve işlevsellik konularında karar alınmasına yardımcı olurlar. Ayrıca, teste dahil edilecek katılımcı profilinin belirlenmesine yardımcı olmak amacıyla da kullanılır.
Projenin araştırma safhasında belirlenirler. Personalar tasarım safhasına geçilmeden kullanıcı gruplarının belirlenmesini sağlarlar.
İşletme açısından değeri en yüksek, öncelikli personalar (3-7 tane) belirlenir. Belirlenen personaların isim, görsel ve diğer bilgilerini içeren, kapsamlı ve ayrıntılı tasvirleri yapılır.
Kullanıcı yolculuğu, bir site veya uygulama içerisinde kullanıcının davranışı ve izlediği yol arasındaki etkileşimi inceler. Sitenin veya uygulamanın bilgi yapısıyla ilgili kavramsal bir araçtır.
Sayfa veya ekran tasarımında kullanıcının yolculuk içinde nerede olduğunu belirtme ihtiyacı sık sık duyulur. Bu aracı kullanmak; ekibin birden çok ihtiyaca odaklanmasına yardımcı olur.
Özellikle birçok davranışın ve karmaşık etkileşimlerin olduğu ortamlarda kullanılır. Örnek olarak online ödeme sistemli siteler ve sosyal ağlar verilebilir.
Kullanıcının her yolculuğunu haritalamak için post-it’ler kullanılır. Bu post-it’ler kullanıcının ihtiyaçlarını cevap verecek şekilde düzenlenir.
Hikayeler; bir ürünle etkileşime geçen kullanıcıların ne elde etmek istediklerine dair araştırmalara dayanır. Persona’lardan faydalanarak yapılır. Hikayeler genelde yazıyla, bazen de görüntüler kullanılarak oluşturulur.
Görev ve davranışlara odaklanmış kullanıcıları gözümüzde canlandırmamızı sağlar. Kullanıcının temel kararları hakkında ekibi bilgilendirir ve hızla değişen ihtiyaçlara anında cevap verilebilmesini sağlar.
Geliştirme kısmı başlamadan, proje amacına odaklanılmasına, netlik kazanılmasına ve ne kadar efor sarf edileceğinin öngörülmesine yardımcı olur. Bu çalışma, gerekliliklerin net olmadığı veya anlaşılmadığı projelere uygundur.
Kullanıcının dilinde kısa bir cümle; kısa bir zamanda gerçekleştirilebilen kurum değerinin küçük bir parçasını ifade eder. Kullanıcı tipi, ihtiyaçları, eylemleri ve bu eylemlerin sonuçları belirlenir.